De hypernerveuze samenleving ontregelt ons brein, ons lichaam en onze toekomst!

De hypernerveuze samenleving ondermijnt onze gezondheid, ons denkvermogen en de toekomst van onze kinderen. We leven midden in een sluipende ramp. Niet een die plots toeslaat zoals een pandemie, maar één die zich stil, systematisch en dagelijks voltrekt, in onze hersenen, in ons zenuwstelsel, in onze relaties en in onze kinderen. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving noemt het treffend: de hypernerveuze samenleving. Een samenleving waarin we permanent ‘aan’ staan. Waar stilte verdacht is geworden, rust zeldzaam en echte aandacht een luxeartikel.

Smartphones trillen onafgebroken, deadlines verschuiven nooit, sociale media eisen onze blik, het nieuws is altijd negatief, we hebben het allemaal druk en het leven zelf lijkt alleen maar te versnellen. Wat ooit uitzondering was, stress, haast, druk, is nu de norm.

De menselijke motor draait constant in het rood

Ons zenuwstelsel is ontworpen voor korte pieken van actie. Een bedreiging? Gas erop. Vechten of vluchten! Gevaar voorbij? Rem erop en herstellen. Maar die rem wordt nauwelijks meer gebruikt. Het gaspedaal, het sympathische zenuwstelsel, staat permanent ingedrukt. Dat is wat neurowetenschappers sympathische dominantie noemen. Het gevolg? Een lichaam dat in overdrive blijft hangen, een hypersensitief brein, een lichaam dat nooit meer echt herstelt, en een maatschappij waarin steeds meer mensen mentaal en fysiek instorten. We zien de signalen overal: Kinderen die op hun tiende al kampen met concentratieproblemen, jongvolwassenen met paniekaanvallen en burn-outs, volwassenen die leven op cafeïne, suiker en adrenaline, maar niet meer diep kunnen slapen, een extreme toename van overgewicht en chronische aandoeningen, we worden steeds prikkelbaarder, steeds meer verwarde mensen, steeds sneller conflicten, toenemende polariteit, we verouderen sneller omdat onze cellen verzieken en nooit rust krijgen.

Ons collectieve zenuwstelsel raakt overbelast en het raakt de kern van wie we zijn als mens.

De prijs: onze hersenen, onze empathie, onze samenleving

Chronische sympathische activatie krimpt de prefrontale cortex, het deel van het brein dat ons mens maakt: rationeel denken, plannen, reflecteren, keuzes maken. Wat overblijft is een overactieve amygdala, de stresskern. Dat betekent: meer angst, meer impulsief gedrag, minder zelfbeheersing. We zien het overal: in verharde meningen, polariserende discussies, agressie in het verkeer, en het onvermogen om écht te luisteren. Een samenleving onder zenuwspanning verliest haar empathie. Cortisol, het stresshormoon, remt bovendien de aanmaak van oxytocine, het hormoon van verbinding, vertrouwen en liefde. Het gevolg? We raken onszelf en elkaar kwijt. In gezinnen, op scholen, in bedrijven en in de politiek.

De toekomst? Een samenleving zonder herstel

Als we zo doorgaan, zal de volgende generatie opgroeien met een zenuwstelsel dat nooit meer leert ontspannen. Wetenschappers waarschuwen al: kinderen die nu opgroeien in deze hypernerveuze context ontwikkelen een verstoorde stressgevoeligheid, een verminderde neuroplasticiteit en een lager leervermogen. We ‘kweken’ een generatie die mentaal overbelast, emotioneel uitgeput en fysiologisch ontregeld de volwassenheid in gaat. Dat is geen wenselijk toekomstperspectief. De WHO voorspelt ook dat stressgerelateerde aandoeningen binnen tien jaar de grootste oorzaak van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid zullen zijn. We bevinden ons dus niet aan de vooravond van een crisis, we zitten er middenin.

Boeddha waarschuwde 2500 jaar geleden al

Boeddha noemde het de “monkey mind”: een rusteloos brein dat van prikkel naar prikkel springt. Hij zag wat wij nu massaal ervaren: dat een geest zonder rust, zijn vrijheid verliest. De moderne neurowetenschap bevestigt het: bewustwording op dit vlak en het trainen van aandacht en rust in ons hoofd herstelt de parasympathische balans, ons natuurlijke rem- en herstel systeem. Maar waar Boeddha sprak over individuele bevrijding, staan wij voor een collectieve opdracht: De mensheid moet leren op de rem te trappen.

Nog één generatie zoals deze en we verliezen het vermogen tot herstel

Als we niet nú ingrijpen, zal de schade zich exponentieel voortzetten. Niet alleen in lichamen, maar in genetische expressie, in opvoeding, in cultuur. We creëren een samenleving waarin kinderen nooit meer leren wat rust is, volwassenen structureel uitgeput leven, en ouderdom niet langer een fase van wijsheid, maar van degeneratie wordt. De keuze is wat mij betreft helder:
we moeten leren de ontwikkelde sympathische dominantie terug in balans te brengen.

De oplossing: beheers je zenuwstelsel, red je toekomst

Herstel van parasympathische balans is geen wellness-luxe, maar noodzakelijke preventieve geneeskunde. Ademhaling, mindfulness, slaap, lichaamsbeweging en bewuste rustmomenten zijn geen spirituele bijzaak, het zijn neurologische reddingslijnen. We doen ook preventief tanden poetsen en de riem om in de auto, zo is het ook cruciaal om parasympatische oefeningen te doen elke dag, want onze leefomgeving duwt ons anders onbewust de andere kant op. Wie zijn zenuwstelsel leert reguleren, neemt weer de regie over zijn gezondheid, zijn denken en zijn menselijkheid. De weg vooruit is paradoxaal eenvoudig: de enige vooruitgang is vertraging.

John van Heel

Meer weten of werken aan preventie: